1923: Η ΜΙΖΕΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

ΚΑΤΑ τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση το 2019 και συγκεκριμένα σε σχέση με τον κεντρικό δήμο της Θεσσαλονίκης, είχαμε καταθέσει προς το διοικητικό συμβούλιο της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης ως Δημοτική Κίνηση Θεσσαλονίκης “Υψίπολις” με υποψήφιο δήμαρχο τον κοσμήτορα της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Γρηγόρη Ζαρωτιάδη, ένα “υπόμνημα” σε σχέση με τα “Εκατό χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης”.

ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ παρέδωσε στη διοίκηση της Λέσχης, στο πλαίσιο της επίσκεψης ενός κλιμακίου της Δ.Κ.Θ. “Υψίπολις” στα γραφεία του ιστορικού σωματείου, αυτοπροσώπως ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης. Επίσης το περιεχόμενο και το ευρύτερο σκεπτικό του “υπομνήματος” αναλύθηκαν από τον ίδιο στην συνομιλία των δύο πλευρών. Από τη συζήτηση διαφάνηκε ότι υπήρχαν αντιρρήσεις από την πλευρά των διοικητικών παραγόντων του ιστορικού σωματείου, με κυριότερη εκείνη του φόβου της επικάλυψης του αιτήματος για διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας από το πλαίσιο των προτάσεων της δημοτικής κίνησης για το ζήτημα της ανταλλαγής των πληθυσμών και, γενικώς, του προσφυγικού φαινομένου. Το ζήτημα έμεινε εκεί.

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ έγιναν υπό ασύλληπτα άθλιες συνθήκες. Η εισαγγελία αρνήθηκε να δεχτεί προσφυγή της Δημοτικής Κίνησης, για μια σειρά ζητήματα νομιμότητας και δημοκρατικής διεξαγωγής του προεκλογικού αγώνα, φοβούμενη να αναλάβει τις όποιες ευθύνες αναλογούσαν στη δικαστική εξουσία για τη νόμιμη διεξαγωγή των εκλογών. Η Δημοτική Κίνηση “Υψίπολις” δεν κατόρθωσε καν να εκλέξει τον επικεφαλής της, υπολείπονταν περίπου είκοσι (20) ψήφοι, στο “παρδαλό” δημοτικό συμβούλιο που προέκυψε μετά τις εκλογές.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ εκλάβαμε οι περισσότεροι στην Δημοτική Κίνηση, ιδίως οι στενότεροι κομματικοί συνεργάτες του Γρηγόρη Ζαρωτιάδη, το αποτέλεσμα ως οδυνηρή ήττα, ως μια χαμένη ευκαιρία, για τα ευρύτερα πολιτικά μας σχέδια. Και σε μεγάλο βαθμό ήταν. Σήμερα, ωστόσο, μετά και τις προόδους που έχουμε κάνει στο μεσοδιάστημα στην συγκρότηση του κομματικού φορέα (“ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ”) και των συμμαχιών του και ανεξάρτητα από το όποιο μέλλον του, δύναμαι να ισχυριστώ ότι ο μεγάλος χαμένος, παρά το εκλογικό “στραπάτσο” μας στις δημοτικές εκλογές του 2019, ήταν και παραμένει η πόλη της Θεσσαλονίκης, όχι ο δήμος, η πόλη.

ΕΙΧΑΜΕ προετοιμαστεί και δουλεύαμε στο κομματικό πλαίσιο και κατ΄ επέκταση και στο αυτοδιοικητικό, όπου είχαμε και σημαντικές “εξωτερικές” βοήθειες, για ένα μεγάλο “άνοιγμα” της πόλης, σε συνάρτηση με ένα αντίστοιχο “άνοιγμα” όλης της χώρας, έξω από τον στενό ορίζοντα του συγκεντρωτικού, γνωστού και ως “αθηναϊκού”, κράτους. Για μια διαρκή μάχη στην κατεύθυνση αλλαγής πολιτικής ατζέντας. Η απουσία μας από τα έδρανα του δημοτικού συμβουλίου της Θεσσαλονίκης, σε συνδυασμό με την πανδημία και τα συνεπακόλουθα προβλήματα, περιόρισαν την δυνατότητα σε αυτή την κατεύθυνση.

Η ΚΑΚΟΔΑΙΜΟΝΙΑ του ανύπαρκτου δημάρχου Κ. Ζέρβα δεν είχε από την αρχή της ουσιαστικό αντίλογο και για αυτό η Θεσσαλονίκη βυθίζεται στην πολιτική παραλυσία και “σέρνεται” προς την ενδεχόμενη ιστορική υποβάθμισή της. Σε αυτό συμβάλλει τα μέγιστα και η. όχι και τόσο τυχαία, κακή ποιότητα του κοινοβουλευτικού δυναμικού της πόλης, το οποίο, δυστυχώς, παρουσιάζει το χειρότερο πρόσωπο από την περίοδο της μεταπολίτευσης. Η ποιοτική αναβάθμιση του πολιτικού προσωπικού προϋποθέτει ολική ρήξη και με τη μιζέρια της ελληνικής θεσμικής ιστορικής μνήμης.

ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ συμβολικής αναβάθμισης της πόλης σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο κινούνταν και οι προβληματισμοί μας σε συνάρτηση με την χρονολογία ορόσημο για την ιστορία του ελληνισμού, το 1923. Οι προβληματισμοί ήσαν πολλοί, ακόμη περισσότερες ήσαν οι συγκεκριμένης κατεύθυνσης σκέψεις και οι αντίστοιχες προτάσεις. Ένα μέρος αφορούσε και αυτά που έθιγε το υπόμνημα προς το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης (κοινοποιήθηκε και σε άλλους φορείς για να προκαλέσει το ενδιαφέρον για το προσφυγικό ζήτημα και την Ανταλλαγή των Πληθυσμών).

ΠΑΡΑΘΕΤΩ το περιεχόμενο του υπομνήματος αυτούσιο (φέρει ούτως ή άλλως τη σφραγίδα του δικού μου γλωσσικού ύφους, οπότε η ροή του κειμένου θα ακολουθήσει σχεδόν “φυσικά”):

“Εκατό χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης

Θεσσαλονίκη, Δευτέρα 13 Μαΐου 2019

“Αν είχαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας ισχυρή φωνή στα δυτικά μέσα ενημέρωσης και στη (δυτική) πολιτική, η απόφαση στη Λωζάννη θα ήταν πιθανώς εντελώς διαφορετική”

Philipp Ther,

καθηγητής στο “Ίδρυμα Ανατολικοευρωπαϊκής Ιστορίας” του Πανεπιστημίου της Βιέννης

Η Δημοτική Κίνηση «Υψίπολις», με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης και της Ανταλλαγής των Πληθυσμών, προτείνει την ανακήρυξη της Θεσσαλονίκης σε Ευρωπαϊκή “Πρωτεύουσα των προσφύγων” και την ίδρυση στην πόλη Διεθνούς Κέντρου Μελέτης του Προσφυγικού Φαινομένου (και αντίστοιχης πολύγλωσσης βιβλιοθήκης), το οποίο θα εστιάζει στο πρόβλημα των διωγμών και της προσφυγιάς από την πρώτη περίοδο των νέων χρόνων και το πρώτο φαινόμενο εκπατρισμού (“θρησκευτικός διωγμός”) στη σύγχρονη ιστορία, την εκδίωξη των Εβραίων της Ισπανίας και την κατάληξή τους, κυρίως, στη Θεσσαλονίκη. Για την ανακήρυξη της Θεσσαλονίκης σε διεθνή “Πρωτεύουσα των προσφύγων” και την ίδρυση του Διεθνούς Κέντρου Μελέτης του Προσφυγικού Φαινομένου θα προκαλέσουμε την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των σχετικών Διεθνών Οργανώσεων. Σε μια πρώτη φάση η Δημοτική Κίνηση “ΥΨΙΠΟΛΙΣ” θα δραστηριοποιηθεί για να συγκροτηθεί ο κατάλληλος μηχανισμός για την προώθηση της συγκεκριμένης ιδέας.

Πέραν της διεθνοπολιτικής και πολιτιστικής σημασίας του Διεθνούς Κέντρου Μελέτης του Προσφυγικού Φαινομένου και της καταγραφής της Θεσσαλονίκης στο διεθνή χάρτη της επιστημονικής έρευνας για ανάλογα ζητήματα, το εγχείρημα για προφανείς λόγους θα αφήσει και ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της. Η Θεσσαλονίκη δύναται να ανταποκριθεί σε μια τέτοια πρόκληση, διότι πέρα από το ιστορικό πολιτισμικό στοιχείο διαθέτει και επαρκές επιστημονικό δυναμικό, το οποίο μπορεί να υποστηρίξει ένα τέτοιο εγχείρημα και να αντιμετωπίσει όλες τις δυσκολίες που θα εμφανιστούν από την πρώτη στιγμή που θα ξεκινήσει.

Το νέο επιστημονικό ίδρυμα θα προγραμματίσει για το 2023, έτος ορόσημο για την πόλη της Θεσσαλονίκης, τον ελληνισμό, την ευρωπαϊκή πολιτική ιστορία και τον παγκόσμιο ανθρωπιστικό πολιτισμό, τη σύγκληση πολυήμερου Διεθνούς Συνεδρίου αναφορικώς με την Συνθήκη της Λωζάννης και όσα ακολούθησαν στην ευρωπαϊκή ιστορία υπό την επιρροή των νέων δεδομένων που αυτή δημιούργησε. Επίσης θα διοργανωθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του ιδίου έτους αλλεπάλληλα επιστημονικά συνέδρια και εκθέσεις με θέμα την ανταλλαγή των πληθυσμών και τον αντίκτυπό της στην ελληνική κοινωνία. Οι 365 ημέρες του 2023 θα είναι αφιερωμένες κάθε μία για τους δικούς της λόγους στον προσφυγικό ελληνισμό και στο ελληνικό και παγκόσμιο προσφυγικό φαινόμενο. Για παράδειγμα η Πρωτοχρονιά του 2023, εορτή του Αγίου Βασιλείου, να είναι αφιερωμένη στους Έλληνες Καππαδόκες πρόσφυγες, τα έθιμά τους κλπ. και ανάλογο χαρακτήρα να πάρουν οι εορτασμοί στην πόλη εκείνη την ημέρα κλπ. Σε κάθε ημέρα του 2023 θα αναπτύσσονται διάφορες θεματικές δράσεων, οι οποίες θα σχετίζονται με την Ανταλλαγή των Πληθυσμών και το προσφυγικό φαινόμενο στην Ελλάδα και τον κόσμο.

– Το Ίδρυμα σε συνεργασία με την νορβηγική κυβέρνηση και στο πλαίσιο ενός σύγχρονου τύπου “διπλωματίας της ιστορικής μνήμης” θα δημιουργήσει υποτροφία με την επωνυμία Fritjof Nansen και θα συμβάλλει στην διερεύνηση της ιστορικής συμβολής του συγκεκριμένου ιστορικού προσώπου στους τρόπους αντιμετώπισης του προσφυγικού ζητήματος κλπ. Ο Nansen συνδέεται άμεσα με την συνθήκη της Λωζάννης, εμπλέκεται στην υπόθεση των Ρώσων πολιτικών προσφύγων, αλλά και στην εθνική υπόθεση των Αρμενίων. Γνωστά είναι τα διαβατήρια Νάνσεν της Κοινωνίας των Εθνών με τα οποία διασώθηκαν χιλιάδες πρόσφυγες. Όλα αυτά τα στοιχεία, όπως και η εμπλοκή του στο ζήτημα των Ρώσων πολιτικών προσφύγων (οι οποίοι έχουν αφήσει τα ίχνη τους και στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, π.χ. εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην περιοχή Χαριλάου) και στους Έλληνες πρόσφυγες θα πρέπει να διερευνηθούν μέσα στη δεκαετία.

-Καθιέρωση Ειδικού Διεθνούς Βραβείου Fritjof Nansen με οικονομικό αντίκρισμα για πρόσωπα, οργανώσεις, ιδρύματα, δήμους που δραστηριοποιούνται συστηματικά και με επιτυχία στο ζήτημα του προσφυγικού φαινομένου.

– Εξειδίκευση μιας βιβλιοθήκης της πόλης σε θέματα λογοτεχνίας και ποίησης (συμπεριλαμβανομένης και της σχετικής παραλογοτεχνίας, η οποία ανθεί ως είδος) που αφορούν στην προσφυγιά και στην μετανάστευση (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, οπτικοακουστικό υλικό, σύγχρονη έρευνα με οπτικοακουστικά μέσα κ.α.). Στο μέλλον η βιβλιοθήκη θα μπορεί να κηρύσσει λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, να χρηματοδοτεί πανεπιστημιακές έρευνες για ζητήματα συγκριτικής λογοτεχνίας αναφορικώς με το προσφυγικό φαινόμενο κλπ. Όλα αυτά θα συγκεκριμενοποιηθούν με ακρίβεια κατά τις διεργασίες συγκρότησής της, τις συζητήσεις για το χαρακτήρα της και τις σχέσεις με τον δήμο Θεσσαλονίκης κλπ.

– Από την Μερζιφούντα στην Θεσσαλονίκη: εκατό χρόνια προσφυγιάς του “Κολεγίου ΑΝΑΤΟΛΙΑ”. Η εκατονταετηρίδα του σημαντικού προσφυγικού εκπαιδευτικού ιδρύματος θα τιμηθεί από το δήμο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Δήμο Πυλαίας-Πανοράματος και σε συνεννόηση με τους ιθύνοντές του με εκτενές πρόγραμμα.

-Εκατό χρόνια από την επανίδρυση/εγκατάσταση της Μέριμνας Ποντίων Κυριών στην Θεσσαλονίκη. Γυναίκα και προσφυγιά.

– 2026-Εκατό χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΟΚ: μια προσφυγιά που δεν τελειώνει – τα κοινωνικά χαρακτηριστικά μιας προσφυγογενούς ομάδας ποδοσφαίρου στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της πόλης”.

ΑΥΤΑ δημοσιοποιούσαμε το 2019 και σε συνάρτηση με την τοπική αυτοδιοίκηση. Στο τέλος του Ιανουαρίου συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Παρακολουθώ όλα όσα γίνονται γύρω από τις επετείους του 1821, 1922 και 1923. Δεν μπορώ να πω ότι δεν γίνονται προσπάθειες από διάφορους φορείς, ο καθένας κάνει ότι μπορεί, ότι του κόβει το κεφάλι του, ότι τον βολεύει και όπως τον βολεύει… και όλοι πλατσουρίζουν στα ρηχά. Για μια ακόμη φορά κατορθώνουμε, με ευθύνη της πνευματικής και πολιτικής ηγεσίας, να μετατρέπουμε τα μεγάλα σε μικρά, τα σημαντικά σε ασήμαντα.

Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ έρχεται και σε αυτό το σημείο να διχάσει τους Έλληνες… Να δώσει νέους προσανατολισμούς. Και οι νέοι προσανατολισμοί έρχονται με ρήξεις, με διχασμούς του κοινωνικού σώματος, με συγκρούσεις. Χρειαζόμαστε επειγόντως νέες πρακτικές συγκρούσεων. Σε όλα τα επίπεδα. Και στο συμβολικό.

Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι οργανωτικός γραμματέας της ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ (www.sopro.gr)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ζωγραφιά/πίνακας (“Πρόσφυγες”) είναι της Πολωνής ζωγράφου Tamara de Lempicka