Κάθε προοπτική συλλογικής μνήμης έχει εθνικό χαρακτήρα…

Οι τελευταίες ημέρες, εν μέσω πανδημίας, έφεραν με κάπως οδυνηρό τρόπο στο προσκήνιο τις οικονομικές οφειλές του γερμανικού κράτους προς την χώρα μας: αναφέρομαι στην ιστορική και ηθική εκκρεμότητα την πολεμικών επανορθώσεων για τις καταστροφές την περίοδο της Κατοχής. Υπογραμμίζω επίσης: η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους νικητές εκείνου του πολέμου, τον οποίο πυροδότησε το γερμανικό “χιλιόχρονο Ράιχ” του Αδόλφου Χίτλερ.

Σεβόμαστε τις προσπάθειες του γερμανικού λαού να αποτινάξει από πάνω του το ηθικό βάρος του εγκλήματος των εγκλημάτων, του Ολοκαυτώματος, όπως και των άλλων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας τα οποία αφορούσαν άλλους λαούς.

Σεβόμαστε την ειλικρινή μεταμέλεια της συντριπτικής πλειονότητας του σημερινού γερμανικού λαού και παραγνωρίζουμε τις “ακροδεξιές” φωνές που επιχειρούν να σβήσουν από την μνήμη της κοινής ευρωπαϊκής ιστορίας τα εγκλήματα του χιτλερισμού με χυδαίες υπεκφυγές του τύπου, ο χιτλερισμός “είναι μια κουτσουλιά μπροστά στα χίλια χρόνια γερμανικής ιστορίας”. Παραγνωρίζουμε ακόμη και τις φωνές που στο παρελθόν θέλησαν με δήθεν επιστημονικό τρόπο να ακυρώσουν την ενική μοναδικότητα – δεν επιλέγω τυχαίως αυτό το λεκτικό σχήμα, όσοι γνωρίζουν την σύγχρονη γερμανική ιστορία αντιλαμβάνονται – του Ολοκαυτώματος και να αναθεωρήσουν την ιστορία στην κατεύθυνση σχετικοποίησης της εγκληματικής φυσιογνωμίας του ναζισμού. Η περίφημη “διαμάχη των ιστορικών” στην Γερμανία της δεκαετίας του 1980 πιστοποιεί τις εξουθενωτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο γερμανικός λαός και οι πολιτικές του ελίτ στην “επεξεργασία του παρελθόντος”.

Σήμερα οι Γερμανοί θεωρούν την ήττα του χιτλερισμού ως ημέρα απελευθέρωσης και του γερμανικού λαού από το ναζιστικό καθεστώς. Και αυτό ακούστηκε για πρώτη φορά από επίσημα χείλη, από την πρώτη γραμμή του γερμανικού πολιτικού συστήματος, εκείνης της εποχής (δεκαετία 1980), αλλά έχει πίσω του και το σχετικό βάθος χρόνου και προεργασίας. Η κατασκευή της συλλογικής μνήμης δε συγκροτείται από τη μία ημέρα στην άλλη. Ίσως σε κάποιο άλλο άρθρο αναφερθώ σε αυτές τις λεπτομέρειες της σύγχρονης γερμανικής ιστορίας.

Αυτή η εκτενής εισαγωγή έγινε για να υπενθυμίσω τον συστηματικό τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι γερμανικές πολιτικές ελίτ σε ζητήματα μνήμης που αφορούν στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και ό,τι σχετίζεται με αυτόν και επιβαρύνει ηθικώς και πολιτικώς τη μεταπολεμική Γερμανία.

Αφορμή μου έδωσε η είδηση, η οποία ήλθε από την Καστοριά, μέσω των online δημοσιευμάτων τοπικών εφημερίδων, ότι ο βουλευτής του νομού Ζήσης Τζηκαλάγιας, δήλωσε σε συνεδρίαση της Βουλής, ότι ο νομός είναι έτοιμος μαζί με τον δήμο να υποδεχτούν “Πειραματικό Δημοτικό και Νηπιαγωγείο, πρότυπο ΕΠΑΛ και παράρτημα του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας”.

Αντιλαμβάνομαι την αγωνία του κ. Ζήση Τζηκαλάγια να παρουσιάσει έργο στο νομό του για ψηφοθηρικούς λόγους, δεν είναι άλλωστε ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος από την περιφέρεια που εκλιπαρεί για “ψίχουλα” το αθηναϊκό κέντρο. Και δεν έχω καμία αντίρρηση ούτε για το Πειραματικό Δημοτικό και Νηπιαγωγείο, ούτε για το πρότυπο ΕΠΑΛ. Αν και κάποια στιγμή θα πρέπει να αναρωτηθούμε όλοι μας και να συζητήσουμε, χωρίς προκαταλήψεις και κομματικές ιδεοληψίες, με όρους προοπτικής επί του ακόλουθου ερωτήματος: πως κατάντησε ένας νομός που σε κάποια, όχι πολύ μακρινή, περίοδο συνέβαλλε στο ελληνικό ΑΕΠ με ένα ποσοστό κοντά σε διψήφιο αριθμό να ζητιανεύει τώρα δύο τρία εκπαιδευτικά ιδρύματα ως μέσα για την όποια αναβάθμισή του.

Ο κ. Ζήσης Τζηκαλάγιας είναι γιατρός, οπότε είναι εύλογο να μην αντιλαμβάνεται τα πολιτικά συμφραζόμενα που αφορούν στην καλλιέργεια ενός κοινού πολιτισμού μνήμης στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνύπαρξης. Ούτε και τους πιθανούς κινδύνους. Εκείνο ως τόσο που προκαλεί εντύπωση είναι ότι δεν παρακολουθεί όλα όσα συμβαίνουν γύρω από αυτό το ζήτημα τα τελευταία χρόνια. Και τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν αλλεπάλληλες παρεμβάσεις σε ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά δίκτυα από τον Αριστομένη Συγγελάκη, από το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών, επί των εθνικών, ας μου επιτραπεί ο όρος, προβλημάτων που δημιουργεί η μονομέρεια των λειτουργιών του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας. Δεν έχει ακούσει, δεν έχει διαβάσει ο βουλευτής Καστοριάς για τις σχετικές αντιδράσεις σε άλλες περιοχές της χώρας, για παράδειγμα στην Κρήτη;

Προτρέπω τον κ. Ζήση Τζηκαλάγια να μελετήσει το βιβλίο του γερμανού ιστορικού και μελετητή των βιαιοπραγιών και των εγκλημάτων του γερμανικού στρατού κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Karl Heinz Roth. Το βιβλίο, το οποίο είχα την τιμή να μεταφράσω για λογαριασμό των εκδόσεων της γνωστής για τις πολλαπλές δράσεις της, Πρωτοβουλίας “Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ” της Πιερίας, εκδόθηκε με τη συμβολή της Βουλής των Ελλήνων. Ο τίτλος του είναι: “Η οφειλή των επανορθώσεων – υποθήκες της γερμανικής κατοχικής εξουσίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη”. Στην πρώτη παρουσίαση του μεταφραστικού εγχειρήματος, το Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018 στην Κατερίνη (“Καπνικός Σταθμός”) όταν ακόμη δεν είχε εκτυπωθεί το βιβλίο, και παρόντων στελεχών του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών (Αριστομένης Συγγελάκης, Βασίλης Μπρακατσούλας, Γιάννης Μαύρος), ο οποίοι παρέλαβαν τα “χειρόγραφα” του τόμου, στη σύντομη παρέμβασή μου (όπως διαβάζω τώρα και εγώ από το δελτίο τύπου της πρωτοβουλίας “Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ”) είχα επιστήσει την προσοχή σε ένα σημείο του βιβλίου που αφορούσε, όπως υποστηρίζει ο γερμανός ιστορικός, “στην αντίσταση σε έναν νέο πολιτισμό μνήμης που το γερμανικό κράτος προσπαθεί να επιβάλλει στην Ευρώπη και κυρίως σε χώρες, όπως η Ελλάδα”. (Το περιεχόμενο του δελτίου τύπου βρίσκεται αναρτημένο σε online εκδόσεις εφημερίδων της Πιερίας).

Στο βιβλίο περιλαμβάνεται σε κάποιο σημείο και η περίπτωση της Κλεισούρας σε σχέση με το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων. Επίσης μετά την ελληνική έκδοση υπήρξε μετάφραση του βιβλίου στα πολωνικά. Το ζήτημα “καίει” στην κυριολεξία, έχει εθνική σημασία και δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζεται ως μελλοντικό ψηφοθηρικό εργαλείο από κανέναν.

Κάθε “πολιτικό έθνος” επιλέγει τη δική του προοπτική συλλογικής μνήμης.Είμαστε υπόλογοι τόσο στους νεκρούς μας, όσο και στη νέα γενιά…

Υ.Γ. Η φωτογραφία, από εκδήλωση μνήμης κατά την επέτειο του ολοκαυτώματος της Κλεισούρας, είναι από την online έκδοση της εκπομπής “Μηχανή του χρόνου” και ανήκει στον κ. Σιμιξή, σε ομιλία του οποίου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό και το διαδικτυακό άρθρο.