¨Πέρα από την Ενοχή και την Εξιλέωση¨ 

Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεικός από το εξαιρετικό  βιβλίο του Jean Amery που συστήνεται ανεπιφύλακτα,

Ποτέ δεν είναι αργά ώστε να αναληφθούν αλλά και να αποδοθούν «οι συλλογικές μας  ευθύνες» απέναντι στην Ιστορία αλλά και τους ελάχιστους επιζώντες, κοντοχωριανούς και συμπολίτες μας στην ευρύτερη περιοχή της Εορδαίας, από την δράση  -μιας  σημαντικής μερίδας από τους συχωριανούς μας, οι οποίοι κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής από τους Ναζί  συνεργάστηκαν ανοικτά μαζί τους.

Είναι γνωστό ότι σε πολλές περιοχές της κατεχόμενης Ελλάδας, κατά την περίοδο του Φασισμού-  πολλοί εγχώριοι αντιδραστικοί και φασιστικοί κύκλοι  υποστήριξαν ενεργά και συμπορεύτηκαν με τον επαίσχυντο και  εγκληματικό ρόλο των Ναζί και του Φασισμού με τις θηριωδίες που σκόρπισαν στη Χώρα μας.

Είναι διάσπαρτες σε όλη την Ελληνική επικράτεια οι περιοχές -όπως στη δική μας- όπου ο φόρος αίματος ήταν δυσβάσταχτός και δυσανάλογος από άλλες περιοχές, διότι οι πολίτες είχαν ενεργό αντιστασιακή δράση και αντιμετωπίστηκαν εξαιρετικά βίαια και βάναυσα με τα μαζικά εγκλήματα που υπέστησαν από τις Ναζιστικές δυνάμεις κατοχής.

Στην περιοχή του βόρειου Βερμίου και ειδικότερα στις δύο όμορες κοινότητες, –οι Πύργοι και το Μεσόβουνο-, της Επαρχίας Εορδαίας του Νομού Κοζάνης, είναι ιστορικά αποτυπωμένες και καταγραμμένες  οι μαζικές θηριωδίες των Ναζί, με τα εγκλήματα που έχουν διαπράξει σε βάρος των κατοίκων των δύο κοινοτήτων, που η Ιστορική και συλλογική μνήμη των προσφυγικής καταγωγής πληθυσμών της περιοχής  θυμάται και τιμά διότι πλήρωσε εξαιρετικά δυσανάλογο φόρο αίματος.

Όμως εκείνο που εντέχνως αποσιωπήθηκε αλλά και συνεχίζει να αποσιωπάται ως τις μέρες μας και αποφεύγεται να δημοσιοποιηθεί είναι, να καταδειχθούν οι ευθύνες από την  ενεργό συνέργεια των εγχώριων δωσίλογων και συνεργατών των Ναζί στην περιοχή, αλλά  και ο ρόλος τους στα γεγονότα που προηγήθηκαν αλλά και ακολούθησαν, της εκτεταμένης σφαγής που έλαβε χώρα στα δύο χωριά-, στους Πύργους (Κατράνιτσα) και το Μεσόβουνο.

Σε αυτές τις δύο κοινότητες έχουν καταγραφεί αναμφισβήτητα οι μαζικότερες  βιαιότητες σε ανθρώπινες απώλειες, με την μορφή των¨ μαζικών εκτελέσεων ως αντίποινα  που εφάρμοσαν¨ οι Ναζί, με την ολοσχερή και μαζική εκτέλεση όλων των κατοίκων δίχως διακρίσεις, βάζοντας στη συνέχεια φωτιά  και καταστρέφοντας τα σπίτια και όλες τις περιουσίες τους.

Αμέσως μετά οι Ναζί προέτρεπαν στο μαζικό πλιάτσικο τους εγχώριους συνεργάτες τους. Κάτι ανάλογο έγινε και με το όμορο χωριό με την τότε ονομασία του Μουραλάρ, σήμερα Πελαργός, όπου υπήρχαν ισχυρές ακροδεξιές ομάδες που είχαν τον έλεγχο  του χωριού και οι πληροφορίες τους έφεραν να ήταν καθοδηγούμενες από την «ομάδα του Πούλιου» αλλά και διάφορων ακροδεξιών φασιστικών ομάδων των ΠΑΟ, που δρούσαν με σχετική αυτονομία στην ευρύτερη Δυτική Μακεδονία έως το Κιλκίς.

Αυτές οι ομάδες κλήθηκαν από τους Ναζί και την κοινότητα του Πελαργού για να προβούν σε μαζικό πλιάτσικο, σε ολόκληρη την οικιακή και  αγροτο-κτηνοτροφική οικονομία των δύο κοινοτήτων, από σημαντική μερίδα των κατοίκων της κοινότητας του Πελαργού.

Όμως παραμένει σκόπιμα άγνωστο σε πολλούς επίσημους και ανεπίσημους κύκλους  η δράση της ισχυρής μερίδας των κατοίκων της κοινότητας του Πελαργού οι οποίοι υπήρξαν στη  πλειοψηφία τους φιλικά διακείμενοι προς τους Ναζί.

Οι ίδιοι ντόπιοι αντιδραστικοί κύκλοι είναι τεκμηριωμένο -από τις μετέπειτα μαρτυρίες των κατοίκων-, μετά την ήττα και την αποχώρησή των Ναζί όπως χαρακτηριστικά λέγεται,  «σε μία νύχτα έβγαλαν τις γερμανικές στολές τους με τα Ναζιστικά σύμβολα  για να τις αντικαταστήσουν φορώντας τις Εγγλέζικες στολές, αλλάζοντας ακόμα και τον οπλισμό τους!». (Υπάρχουν ντοκουμέντα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό  από την συνεργασία των εγχώριων φασιστικών κύκλων με τους Ναζί, που δημοσιεύτηκαν από τα Εγγλέζικα αρχεία του Foreign Office 30 χρόνια μετά ως είθισται,  με επίκεντρο την κοινότητα του Πελαργού, που ένα σημαντικό μέρος τους έχει δημοσιευτεί και στο περιοδικό Ταχυδρόμος το έτος 1979).

Υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι τους οποίους αναζητήσαμε για να ερμηνεύσουμε αυτήν την επαίσχυντη και καταδικαστέα συμπεριφορά των προγόνων μας  οι οποίοι είχαν αυτήν την συμπεριφορά τότε στους κοντοχωριανούς τους  των δύο κοινοτήτων.

Λόγοι οι οποίοι έχουν να κάνουν με την «αντιπαλότητα που έντεχνα καλλιεργήθηκε -κατά βάση όλη την προγενέστερη περίοδο από την έλευση των προσφύγων από το 1922-1923, με την Μικρασιατική καταστροφή- που οι εγχώριοι Ελληνικοί εθνικιστικοί και αντιδραστικοί κύκλοι κατάφεραν -και σε μεγάλο βαθμό πέτυχαν- ώστε να τους διχάσουν και κατόπιν να διαχειριστούν και να ¨κατευθύνουν¨ μαζικά τους προσφυγικούς πληθυσμούς.  Ειδικότερα δε αυτούς τους επονομαζόμενους ¨τουρκογενείς πληθυσμούς¨,  που στην μεγάλη τους πλειοψηφία προέρχονταν -με την ανταλλαγή των πληθυσμών- από περιοχές νότια της Πάφρας και της βαθιάς Ανατολίας έως τα παράλια  της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου συμβίωναν για αιώνες μαζί, δίπλα σε  Κουρδικούς και Οθωμανικούς πληθυσμούς.

Αυτοί οι Ελληνικοί προσφυγικοί πληθυσμοί των περιοχών που προήλθαν, κυρίως από τις περιοχές της βαθιάς Ανατολίας και έως της νότιες περιοχές του σημερινού Τουρκικού Κουρδιστάν,  είχαν σαφώς και αναμφισβήτητα «αδύνατη ταυτότητα ελληνικότητας», διότι σύμφωνα με τα εγχώρια κυρίαρχα τότε standards, στη συντριπτική τους πλειοψηφία είτε δεν ήξεραν να μιλάνε καθόλου Ελληνικά, αλλά μόνον Τουρκικά και μαζί με την αντίστοιχη αδύνατη έως και ανύπαρκτη ορισμένες φορές Ορθόδοξη Θρησκευτική τους ταυτότητα, τους καθιστούσε …..λιγότερο Έλληνες, οι οποίοι θα έπρεπε να ενσωματωθούν!

Αυτό το αδιαμφισβήτητο γεγονός τους έκανε «εύκολη λεία»  στους εγχώριους εθνικιστές και «ελληναράδες», οι οποίοι τους κατεύθυναν με την έλευσή τους στην Ελλάδα  μαζικά…..στο «αντι-Βενιζελικό» στρατόπεδο, ως μόνιμα υποχείρια του εγχώριου μεταγενέστερου Εθνικισμού…

Σε αντίθεση με αυτό το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα των «τουρκόφωνων» πληθυσμών των περιοχών αυτών, υπήρξαν οι αντίστοιχοι πληθυσμοί που προήλθαν κυρίως από την περιοχή που βόρειου αλλά και νότιου Πόντου, οι οποίοι διέθεταν πολύ ισχυρά και ειδικά χαρακτηριστικά.

Ήταν συμπαγής και ενωμένοι ως προς την κοινή τους γλώσσα, την Ποντιακή διάλεκτο, ως ένα σαφώς Αρχαιοελληνικό γλωσσικό ιδίωμα, που τους συνέδεε και συνόδευε για αιώνες με την ισχυρή και συνεκτική τους σχέση με την Ορθόδοξη θρησκευτική πίστη στο σύνολό τους, με τα δικά τους ισχυρά Ποντιακά ήθη και έθιμα, την  ισχυρή και αλληλέγγυα συνδετική σχέση μεταξύ των πληθυσμών που ενίσχυαν την ¨Ποντιακή τους ενότητα και ταυτότητα¨  καθώς επίσης  και την μόρφωσή που επιπλέον διέθετε –μια μικρή αλλά σημαντική  μερίδα του Ποντιακού πληθυσμού– που όμως ήταν πολύ καθοριστικός ο ρόλος της  για την διατήρηση και ισχυροποίηση της «Ποντιακής ταυτότητας» του πληθυσμού.

Μαζί σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και ο ισχυρός απελευθερωτικός αγώνας που έδωσαν -κατά το παρελθόν και κατά διαστήματα- ολόκληρο τον 18^ο αιώνα έως την ανταλλαγή τους στο εσωτερικό της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την οποία υπήρξαν ιστορικές περίοδοι που πέτυχαν και μερική ή έστω περιορισμένη «αυτοδιάθεση-αυτονομία» στο πλαίσιο της Αυτοκρατορίας των Οθωμανών….

Αυτοί κυρίως ήταν οι λόγοι  που ερμηνεύουν τις σχέσεις αντιπαλότητας μεταξύ των προσφυγικής καταγωγής Ελληνικών πληθυσμών που έκαναν αλλά και συνέτειναν καθοριστικά, ώστε να νοιώθουν αλλά και να συμπεριφέρονται καχύποπτα έως εχθρικά  ακόμα και με αντιπαλότητα συχνά μεταξύ τους  -που έντεχνα και μεθοδευμένα όμως  την καλλιέργησαν  οι αντιδραστικοί εγχώριοι κύκλοι- , με κυριότερη τη γνωστή έκφραση που εξ’ αρχής χρησιμοποίησαν εναντίον τους, αποκαλώντας τους  συλλήβδην  όλους ως «τουρκόσπορους»…. (όπως και το αντίστοιχο «Βούλγαρους»  αργότερα)

Θεωρούμε ως βασικότερους κοινωνικούς – ιστορικούς τους λόγους που στο σύνολό  και με μικρές ίσως ηχηρές εξαιρέσεις, οι «τουρκογενείς -τουρκόφωνοι» πληθυσμοί, ακόμα και έως τις μέρες μας, δεν είναι τυχαίο ότι παραμένουν στην συντριπτική πλειοψηφία τους συντηρητικοί κατά βάση πληθυσμοί, ενώ ψηφίζουν 100 χρόνια μετά! κυρίως δεξιά συντηρητικά κόμματα ή ακόμα και ακροδεξιά  φασιστικά μορφώματα (όπως την ελληνική ακροδεξιά, φιλοβασιλικά κόμματα, το ΛΑΟΣ παλιότερα … ως την Χ.Α πρόσφατα, και τελευταία την Ελληνική Λύση κ. ά).

Γιαυτό και πέρα από ανοικτοί υποστηρικτές αλλά και συνεργάτες των Ναζί υπήρξαν και οι βασικοί κομπάρσοι στα εγκλήματα  τους, οι οποίοι αφού εκτελούσαν  -ως γενικευμένη μαζική πρακτική τους εγχώριους πληθυσμούς που είχαν αντιστασιακή δράση ή απελευθερωτικό και αντιφασιστικό  ρόλο, έβαζαν τους εγχώριους φασίστες να ολοκληρώσουν τις βιαιότητες τους.

Έτσι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των δύο κοινοτήτων της περιοχής, τις οποίες μαζικά αφάνισαν οι Ναζί, στη συνέχεια κάλεσαν ή παρότρυναν τους εγχώριους συνεργάτες τους -κυρίως από την κοινότητα Πελαργού,  για να ολοκληρώσουν με το μαζικό πλιάτσικο που ακολούθησε, σε ζώα, τρόφιμα και διάφορα χρήσιμα εργαλεία, ώστε να τα ιδιοποιηθούν στο σύνολό τους!

Ακολουθεί σύντομο Ιστορικό καταγραφής των τότε γεγονότων.

Την 23η και 24η Απρίλη του 1941 στους Πύργους (Κατράνιτσα) και το ίδιο έτος, τον Οκτώβρη του 1941 στο χωρίο Μεσόβουνο του Δήμου Εορδαίας τα οποία βρίσκονται δίπλα-δίπλα ψηλά στους πρόποδες του όρους Βερμίου  και αντίκρυ από την λίμνη Βεγορίτιδα καταγράφεται στην Ιστορική μνήμη ως ένα κατάπτυστο γεγονός που έλαβε χώρα που πρέπει να αποδοθεί σε όλες του τις διαστάσεις του.

Το  ολοκαύτωμα που ακολούθησε ως δεύτερη φορά -με θύτες αυτή τη φορά τους ηθικούς αυτουργούς της «γενοκτονίας τους στον Πόντο» από τους Οθωμανούς πριν καλά- καλά στεγνώσουν τα δάκρυα στα μάτια και προτού καν βγουν τα μαύρα ρούχα του πένθους για τα θύματα της Οθωμανικής  θηριωδίας στον Πόντο και στη Μικρά Ασία, ακολούθησε η συνέχεια από τους Ναζί Γερμανούς.

Οι Ναζί Γερμανοί και οι εγχώριοι συνεργάτες τους από την ομάδα Πούλιου με την συνδρομή των συνεργατών τους από το παρακείμενο χωριό Πελαργός – την άνοιξη του 1944 συνέτειναν να αφανίσουν τα δύο χωριό, εκτελώντας εν ψυχρώ ή καίγοντας ζωντανούς μέσα στους αχυρώνες 340 κατοίκους στη μία κοινότητα, στην πλειονότητά τους γυναικόπαιδα, ακόμη και αβάφτιστα νεογέννητα παιδιά.

Είχε προηγηθεί  ιστορικά  και το αντίστοιχο  ολοκαύτωμα της κοινότητας  των Πύργων

Σε αυτό έλαβε χώρα στις 23 Απριλίου του 1944 οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες, αφάνισαν τους κατοίκους της κοινότητας των Ποντίων στους Πύργους Πτολεμαΐδας, σκοτώνοντας ή καίγοντας ζωντανούς στην πλειονότητά τους γυναικόπαιδα, ακόμα και αβάφτιστα παιδιά. (δεν υπάρχουν γιαυτό το γεγονός του αφανισμού του πληθυσμού από τους Ναζί, οι ισχυρές ενδείξεις για την ενεργό ανάμιξη των συνεργατών τους από τον Πελαργό.

Για την ιστορία και τα γεγονότα που έλαβαν σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων που επέζησαν έχουν καταγραφή ως εξής.

«Ξημέρωνε στο χωριό η 23^η Απριλίου του 1944, του Αγίου Γεωργίου ταυτόχρονα με την Κυριακή του Θωμά, όταν την ησυχία διατάραξαν ομοβροντίες οβίδων και κροταλίσματα πολυβόλων. Τρομαγμένοι οι κάτοικοι πετάχτηκαν από τα κρεβάτια τους για να δουν τι συμβαίνει. Φωνές, πολλές φωνές ακούγονταν από παντού: «Οι Γερμανοί! Έρχονται οι Γερμανοί!» Ανάστατοι όλοι ξεχύθηκαν στους δρόμους, παίρνοντας μαζί τους ό,τι προλάβαιναν. Αλλόφρονες κατευθύνονταν προς τις δασωμένες πλαγιές του Βερμίου για να σωθούν.

Οι Γερμανοί ξεκίνησαν από το Αμύνταιο της Φλώρινας, με επικεφαλής αξιωματικούς της Γκεστάπο, καθοδηγούμενοι από ομάδα ντόπιων συνεργατών τους από παρακείμενο χωριό Πελαργού, μπήκαν στην Κάτω Συνοικία, ενώ άλλη ομάδα Γερμανών από την περιοχή της Πτολεμαΐδα, συνοδευόμενη από άνδρες του δωσίλογου Πούλου, είχε εισβάλλει, ταυτόχρονα με την πρώτη, στην Μεσαία και στην Άνω Συνοικία).

Ο Δημήτρης Τεμουρτζίδης, έχει καταγωγή από το χωριό Πελαργός .   20/06/2021